8. Sınıf Türkçe Çalışma Kitabı
İncelemesi
2006
yılında yürürlüğe giren programında bilgi, ezberlenmeye değil üretilmeye dayalı
bir yaklaşım olarak kabul edilmiştir. Bu yaklaşımla öğrencilerin Türkçe
dersiyle, Türkçeyi doğru ve etkili kullanan, kendini ifade eden, iş birliği
yapan, girişimci ve sorun çözen, anlayan, araştıran, eleştiren, sorgulayan ve
üreten bireyler olması hedeflenmiştir. Bu hedeflere ulaşmak için programda esas
alınan ilkeler şunlardır:
Temel Beceriler
·
Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma
·
Eleştirel
düşünme
·
Yaratıcı
düşünme
·
İletişim
kurma
·
Problem
çözme
·
Araştırma
·
Karar
verme
·
Bilgi
teknolojilerini kullanma
·
Girişimcilik
Programdaki
kazanımlar; dil bilgisi, okuma, konuşma, dinleme ve yazma becerileri gibi beş
öğrenme alanına göre sınıflandırılmıştır. Bu kazanımlar öğrencilerin
ihtiyaçlarına uygun, konu alanının özelliklerine uygun, birbirleriyle tutarlı,
gerçekleştirilebilecek niteliktedir. Programa göre bunları öğrenciye
yapılandırmacı yaklaşımla kazandırmak gereklidir. Yapılandırmacı yaklaşıma göre
ise öğrenme öğrenci merkezlidir. Yani öğrenme sürecine öğrenci katılımının
sağlanmasına, iş birliğine dayalı öğrenmenin gerçekleşmesine ve öğrenme,
öğretme sürecine öğretmenin rehberliğine önem vermektedir.
Öğretim
programının Türkçe dersine genel yaklaşımı bu şekildeyken eğitim-öğretimde
amaçların, kazanımların gerçekleştirilmesinde en büyük görev Türkçe Ders Kitabı
ve Türkçe Çalışma Kitabı’na düşmektedir.
8.
sınıf Türkçe Ders Kitabı’nda altısı dinleme metni olmak üzere toplam yirmi dört
tane metin vardır. Her bir metin için ise çalışma kitabında sayısı altı ile on
arasında değişen etkinlikler bulunmaktadır. Yani çalışma kitabında yaklaşık
olarak 192 tane etkinlik vardır.
Etkinliklerin
temel becerilerine yönelik dağılımı eşit değildir. Okuma, yazma becerisi ve dil
bilgisi alanındaki kazanımları karşılayabilecek birçok etkinlik bulunmasına
rağmen dinleme ve konuşma alanındaki kazanımları karşılayacak çok az etkinlik
bulunmaktadır. Hatta bu sayı yok denecek kadar azdır.
Okuma Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Okuma Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Okuma
becerisi kazandırılması açısından 8. sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı önemli bir
etkendir. Çalışma kitapları 8. sınıf öğrencisine metinde bulunan bilgiyi
anlamaya yönelik becerileri kazandıracak etkinliklerle sınırlı kalmamalıdır.
·
Performansa göre öğrencinin metinden
sonuç çıkarması
·
Metindeki düşünceler hakkında yorum
yapması
· Metindeki bilgilerle kendi yaşantısını
birleştirerek yorumlarda bulunabilmesine yönelik etkinlikler de olmalıdır. Yani
bilgi ve kavrama dışında analiz, sentez ve uygulama düzeyinde etkinliklere yer
vermelidir.
8.
sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı’ndan seçilen okuma becerisi kazanımlarına yönelik etkinlik örnekleri:
Bu etkinlik “Okuduğu metne farklı başlıklar bulur.” kazanımıyla
ilgilidir ve kazanımın kendisi direkt soru kalıbında verilmiştir. Metni
yorumlamaya yönelik ve kavrama basamağında bir etkinliktir. Bir nevi özettir ve
öğrencilerin yaratıcılığını hayal gücünü geliştirir. Fakat bu etkinlik bu
şekliyle kitapta yer almadan da öğretmen sınıf ortamında tartışma yöntemi
kullanabilir. Bu şekilde öğrenciler farklı düşünmeye sevk edilir ve çeşitli
fikirler üretmeleri için cesaretlendirilmiş olur. Ayrıca bu yöntemle
öğrencilerin başkalarının fikirlerini dinleme becerileri de geliştirilmiş olur
ve öğrenciler de kalıplaşmış ön yargılarından kurtulabilir. Böylece etkinlik
hem okuma hem konuşma hem de dinleme becerisi kazandıracak bir nitelik kazanır
ve 8. sınıf seviyesi için uygun bir etkinlik olur.
Farklı bir şekilde metnin başlığına ve metin ile ilgili
görsele bakarak metin hakkında öğrencinin neler düşündüğü sorularak da
yapılabilirdi bu etkinlik. Böyle bir etkinlik metnin nasıl işlenmesi gerektiği
hakkında öğretmene fikir verebileceği gibi öğrencilerin de ilgisinin konuya
çekilmesine ve güdülenmelerine olanak sağlayabilir.
Yukarıdaki etkinlik söz varlığını
zenginleştirmeye yönelik bulmaca şeklinde bir etkinliktir. Bulmaca çözmek
sözcük dağarcığı geliştirme konusunda en önemli araçlardan bir tanesidir.
Kelime öğretiminde öğrenci motivasyonunun sağlanması için bu tür etkinliklere
çalışma kitaplarında sıkça yer verilmelidir. Fakat bu bulmacada kareler
numaralandırıp şifre sözcüğe ulaşılması istenseydi öğrencilerin bu etkinliğe
merakı daha da arttırılabilirdi. Aşağıdaki örnekte olduğu gibi:
Bu etkinlik de yine 8. sınıf Türkçe Çalışma Kitabı’ndaki eş anlamlı
kelime bulmacasıdır ve kelime öğretimi için gayet uygundur.
8. sınıf çalışma
kitabında dört tane kelime-anlam bulmacası ve üç tane de eş anlamlı kelime
bulmacası mevcuttur.
Çalışma kitabında kelime öğretimine yönelik yine
eğlenceli ve farklı etkinliklere de yer verilebilirdi. Örneğin:
Önce karışık harflerden oluşan bir liste hazırlanır ve
öğrenciler gruplara ayrılır. Verilen sürede öğretmenin belirlediği harflerden
en uzun ve doğru kelimeyi türetmeleri istenebilir. Kelime türetilirken bir harf
joker alınabilir. En uzun ve doğru kelimeyi türeten grup türetilen kelimedeki
harf adedi kadar puan alır ve gruptaki öğrencilerden bu kelimeyi cümle
içerisinde kullanmaları istenir. Böylece sözcük dağarcıklarına belki de bir
yenisi eklenebilir. Ayrıca da bu etkinlik onlara grup içi çalışmayı ve ortak
karar verebilme yetisi kazandırabilir.
Örnek: K - R – S – A – M –
T – E - C
A GRUBU
|
B GRUBU
|
H – A – S – R – E – T
|
R-
E – S – İ – M
|
H harfi joker
|
İ
harfi joker
|
Yukarıdaki bu iki etkinlik de kitaptaki
doğru-yanlış kalıbında hazırlanmış iki okuma etkinliği örneğidir. Bu şekilde
hazırlanan sorular daha çok hatırlatmaya dayalı sorulardır. Ancak metin altı
sorularının ezberden uzak, öğrencinin düşünmesine olanak sağlayan ve günlük
yaşamla ilişkilendirilebilir sorular olması gerekir. Bunun yanında öğrenciye
metinde anlatılana yakın bir olay sunulup bunun çözümü istenmelidir.
Dil Bilgisi Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Öğrencilerin bir dili güzel, etkili ve doğru
kullanmaları açısından dil bilgisi öğretimi önemlidir. Yapılandırmacı yaklaşıma
göre dil bilgisi öğretiminin temel amacı;
·
dil becerileri,
·
iletişim,
·
anlama,
·
etkileşim,
·
işlevsellik,
·
kavramları geliştirme,
·
zihinsel becerileri geliştirme olarak ele alınmaktadır.
Bu anlayışta dil
bilgisi öğretimi amaç olarak değil, çeşitli becerileri geliştirmek için araç olarak
ele alınmaktadır ve sezdirilerek öğretilmelidir.
8. sınıf çalışma
kitabında bu amaçlar doğrultusunda öğrencilerin dil bilgisini aktif
öğrenmelerini sağlamak için çeşitli etkinliklere yer verilmiştir ve öğretim
programında belirtilen 8. sınıf dil bilgisi konularının dışına çıkılmamıştır.
Bunlar:
·
Fiilimsiler
·
Cümle Bilgisi
·
Anlatım Bozukluğu konularıdır.
Fakat bu etkinlikler
sezdirmeye dayalı etkinlikler değil de direkt olarak ezber ve bilgi gerektiren
etkinliklerdir. Bunun için de dil bilgisi öğretiminde en büyük görev
öğretmenlere düşmektedir. Çalışma kitabındaki etkinlikler yeterli olmadığı için
öğrencilere dil bilgisini kurallar yığını olarak değil de oyunlaştırıp
sezdirerek öğretmeye çalışmalıdır.
Kitaptaki fiilimsilere
ait etkinliklerden birkaç örnek:
Bu
etkinlikte direkt olarak altı çizili fiilimsilerin türlerinin bulunması
istenmiştir. Bunun yanında boşluk doldurma, doğru-yanlış ve altını çizdirme
etkinlikleri yer almaktadır. Filimsilerle ilgili etkinlikler hep bu şekildedir
ve yine sezdirme yöntemi kullanılmamıştır.
Yukarıdaki bu iki örnek de aynı şekilde
hazırlanmıştır. Burada görev öğretmene düşmektedir. Öğretmen bu etkinliklere ek
olarak yaratıcı etkinlikler tasarlamalıdır. Yarışma yahut oyun şeklinde
eğlenceli etkinlikler planlamalı, hayatın içinden hayata dair örnekler vermelidir.
Fakat ders kırk dakika olduğundan bunları uygulayacak yeterli süre de yoktur
aslında.
Dinleme
Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Türkçe dersi öğretim programında dinleme
becerisinin geliştirilmesiyle dinlediklerini;
·
sıralama
·
sınıflama
·
sorgulama
·
ilişkilendirme
·
eşleştirme
· çıkarımda
bulunma
gibi üst becerilerin geliştirmelerinin beklendiği ifade edilmektedir ve
programda 42 kazanıma yer verilmiştir. Belirtilen amaçlara ulaşmak için Öğretmen Kılavuz Kitaplarında dinleme metinleri kullanılmaktadır.
8. sınıf ders kitabında
da toplamda 6 tane dinleme metni bulunmaktadır. Fakat çalışma kitabında bunlara
ait etkinlikler dinleme becerisini kazandıracak nitelikte değildir ve çok az
sayıdadır. Örneğin;
Bu etkinlik dinleme becerisini kazandıracak
nitelikte değildir. Dinlenilen metnin içinden bir kısım alınmış ve buradan
öğrencinin aynı kavram alanına giren kelimeleri bulması istenmiştir. Dolayısıyla
hiçbir dinleme aktivitesi yoktur. Fakat olumlu diye nitelendirebileceğimiz
etkinlikler de mevcuttur. Bunların çalışma kitabındaki sayısı sadece buradaki
örnekler kadardır. Bunlar:
Öğretmenin buradaki dinleme etkinliklerinin
dışında yaptırabileceği farklı etkinlikler de olabilir. Örneğin:
Yukarıdaki plan öğrencilere dağıtılır ve onlara şu
açıklama yapılır: “Size verilen çizim bir semtin kuş bakışı görünümüdür. Bu
çizim üzerinde bir ev tarif edilecektir. Tarifin sonunda bulduğunuz evin
üzerine çarpı işareti koyunuz.”
Başka bir örnek:
Yukarıdaki şekil fotokopi yoluyla çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır; kâğıdı dikey olarak kullanacakları belirtilir. Daha sonra bu şekil üzerine bazı yazılar yazdırılacağı söylenir. Ardından yönergeler sınıf seviyesine uygun bir hızda öğretmen tarafından bir kez okunur.
Bu şekil etkinlikler çalışma kitabına da eklenebilir.
Konuşma
Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Türkçe Öğretim Programı’nda konuşma becerisine yönelik olarak;
·
konuşma kurallarını uygulama
·
beden dilini etkili kullanma
·
hazırlıklı konuşmalar yapma
·
kendi konuşmasını değerlendirme
·
kendini sözlü olarak ifade etme
alışkanlığı kazanma
amaçlarına
yönelik kazanımlara yer verilmiştir.
Fakat
Türkçe Dersi Çalışma Kitabı’nda bu amaçları hedefe ulaştıracak nitelikte
etkinlikler neredeyse hiç yoktur. Burada görev yine öğretmene düşmektedir.
Öğretmenin
yapması gerekenler:
Gerek okuma metni gerekse dil bilgisi
veya diğer konularla ilgili sorular sormalıdır ve hataları anında
düzeltmelidir. Öğrencilerin bu sorulara “Evet-Hayır” gibi bir kelimelik cevap
vermeleri yerine tam cümle ile cevap vermeleri sağlanmalıdır.
Anlatma çalışmaları yaptırmalıdır.
Günlük gazete ve değişi dergilerden okunan bir yazının sınıfta anlatılmasını ya
da herkesten bir anısının anlatılması istenebilir. Dikkat ve ilgi çekici olması
açısından izlenilen bir filmi sınıf ortamında öğrenciye anlattırabilir.
Metinlerde yer alan olayların
sonuçlarını tahmin etme çalışmaları yaptırabilir. Örneğin;
“Ayşe
otobüse binmemiş olsaydı neler olabilirdi?” gibi sorular sorulabilir.
Hayal kurma ve bu hayalleri sınıfta
anlatma çalışmaları yaptırılabilir.
Söz korosu ve dramatizasyon çalışması
yapılabilir.
Bir kişiyi sözlü olarak anlatma yani
tasvir ve tahlil de konuşma eğitiminde
kullnılabilir.
Öğrencilerin sesini etkin kullanabilmesi
için şöyle çalışmalar yapılabilir:
“Buraya
gelir misin?” cümlesi aşağıdaki karakterlere göre farklı biçimlerde söyletme
denemeleri yaptırılabilir.
o
Sert bir müdür
o
Sevinç içinde genç biri
o
Paniğe kapılmış korku içinde biri.
Kelime anlatımı da
yaptırabilir. Sınıf iki gruba ayrılır. Öğretmenin belirleyeceği bir kelimeyi
grubun sözcüsü kendi grubuna hiçbir mimik, şekil, çizim ve el hareketi
kullanmadan sadece konuşarak anlatmaya çalışır. Örneğin “ansiklopedi”
kelimesini “Bir tür kitaptır. İçinde her türlü ilgi bulunur, tüm bilgiler
alfabetik olarak sıralanmıştır.” Şeklinde tanımlayarak anlatmaya çalışır. Bu etkinlik
anlatan için konuşma diğer öğrenciler için ise dinleme becerisinin gelişmesine
yöneliktir.
Yazma
Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı
Türkçe
Öğretim Programı’nda yazma becerisinin geliştirilmesiyle öğrencilerin; duygu,
düşünce, hayal ve tasarılarını dilin imkânlarından yararlanarak yazma
becerilerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Programda yazma becerisini
geliştirmeye yönelik toplamda 46 tane kazanım var fakat bunların 6 tanesi yazım
ve noktalama kurallarını uygulamaya yönelik aynı kazanımlardır. Sadece sınıfların
konusu farklıdır. 8. sınıfta ele alınan konu “Virgül, Noktalı Virgül ve Kısa
Çizgi”dir.
8. sınıf çalışma kitabında ise yazma etkinliklerine
oldukça fazla yer verilmiştir. Neredeyse ütün etkinliklerin yazma becerisi ile
ilişkisi vardır. Eleştiri türü 8. sınıfta ağırlık erilmesi gereken bir türdür. Fakat
çalışma kitabında eleştiri yazısına yönelik ilk etkinlik direk olarak “Eleştiri
yazısı yazınız.” şeklindedir. Bu yaklaşımla hazırlanan bir etkinlikte
öğrencinin eleştiri yazısını yazarken nelere dikkat etmesi gerektiğini biliyor
olması gereklidir ve eleştiri yazısı yazarken dikkat edilmesi gereken hususları
öğretme amacına uygun değildir. Fakat öğrenciye edebiyat ve sanat eserlerini
eleştirici bir bakış açısıyla okuma alışkanlığı kazandırır:
Çalışma kitabında eleştiri yazısı etkinliği
haricinde 6 deneme, 1 makale, 3 hikâye, 2 söyleşi ve bunların dışında birçok
yazma etkinliği bulunmaktadır. Bunlar; özet çıkarma, kelime ve kavram
havuzundan kelime seçerek yazma ve hikâyenin sonunu tahmin etme gibi yöntemler
kullanarak hazırlanmış etkinliklerdir ve sayı açısından gayet yeterlidir. Fakat
bunlar biraz daha eğlenceli hale getirilebilir. Örneğin;
Bu etkinlik çocukların dikkatini ve ilgisini
çekmesi açısından gayet uygundur. Her şeyden önemlisi kitaptaki diğer
etkinliklerde farklı olarak grup çalışması şeklinde oyunlaştırılmış olmasıdır.
Kitapta sadece bir adet grup çalışması etkinliği bulunmaktadır.
Gül Demet ERCENGİZ
