8. Sınıf Türkçe Çalışma Kitabı İncelemesi

8. Sınıf Türkçe Çalışma Kitabı İncelemesi

2006 yılında yürürlüğe giren programında bilgi, ezberlenmeye değil üretilmeye dayalı bir yaklaşım olarak kabul edilmiştir. Bu yaklaşımla öğrencilerin Türkçe dersiyle, Türkçeyi doğru ve etkili kullanan, kendini ifade eden, iş birliği yapan, girişimci ve sorun çözen, anlayan, araştıran, eleştiren, sorgulayan ve üreten bireyler olması hedeflenmiştir. Bu hedeflere ulaşmak için programda esas alınan ilkeler şunlardır:

Temel Beceriler

·         Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma

·         Eleştirel düşünme

·         Yaratıcı düşünme

·         İletişim kurma

·         Problem çözme

·         Araştırma

·         Karar verme

·         Bilgi teknolojilerini kullanma

·         Girişimcilik

Programdaki kazanımlar; dil bilgisi, okuma, konuşma, dinleme ve yazma becerileri gibi beş öğrenme alanına göre sınıflandırılmıştır. Bu kazanımlar öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun, konu alanının özelliklerine uygun, birbirleriyle tutarlı, gerçekleştirilebilecek niteliktedir. Programa göre bunları öğrenciye yapılandırmacı yaklaşımla kazandırmak gereklidir. Yapılandırmacı yaklaşıma göre ise öğrenme öğrenci merkezlidir. Yani öğrenme sürecine öğrenci katılımının sağlanmasına, iş birliğine dayalı öğrenmenin gerçekleşmesine ve öğrenme, öğretme sürecine öğretmenin rehberliğine önem vermektedir.

Öğretim programının Türkçe dersine genel yaklaşımı bu şekildeyken eğitim-öğretimde amaçların, kazanımların gerçekleştirilmesinde en büyük görev Türkçe Ders Kitabı ve Türkçe Çalışma Kitabı’na düşmektedir.

8. sınıf Türkçe Ders Kitabı’nda altısı dinleme metni olmak üzere toplam yirmi dört tane metin vardır. Her bir metin için ise çalışma kitabında sayısı altı ile on arasında değişen etkinlikler bulunmaktadır. Yani çalışma kitabında yaklaşık olarak 192 tane etkinlik vardır.

Etkinliklerin temel becerilerine yönelik dağılımı eşit değildir. Okuma, yazma becerisi ve dil bilgisi alanındaki kazanımları karşılayabilecek birçok etkinlik bulunmasına rağmen dinleme ve konuşma alanındaki kazanımları karşılayacak çok az etkinlik bulunmaktadır. Hatta bu sayı yok denecek kadar azdır.

Okuma Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı

Okuma becerisi kazandırılması açısından 8. sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı önemli bir etkendir. Çalışma kitapları 8. sınıf öğrencisine metinde bulunan bilgiyi anlamaya yönelik becerileri kazandıracak etkinliklerle sınırlı kalmamalıdır.

·         Performansa göre öğrencinin metinden sonuç çıkarması

·         Metindeki düşünceler hakkında yorum yapması

·        Metindeki bilgilerle kendi yaşantısını birleştirerek yorumlarda bulunabilmesine yönelik etkinlikler de olmalıdır. Yani bilgi ve kavrama dışında analiz, sentez ve uygulama düzeyinde etkinliklere yer vermelidir.

8. sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı’ndan seçilen okuma becerisi kazanımlarına yönelik etkinlik örnekleri:

Bu etkinlik “Okuduğu metne farklı başlıklar bulur.” kazanımıyla ilgilidir ve kazanımın kendisi direkt soru kalıbında verilmiştir. Metni yorumlamaya yönelik ve kavrama basamağında bir etkinliktir. Bir nevi özettir ve öğrencilerin yaratıcılığını hayal gücünü geliştirir. Fakat bu etkinlik bu şekliyle kitapta yer almadan da öğretmen sınıf ortamında tartışma yöntemi kullanabilir. Bu şekilde öğrenciler farklı düşünmeye sevk edilir ve çeşitli fikirler üretmeleri için cesaretlendirilmiş olur. Ayrıca bu yöntemle öğrencilerin başkalarının fikirlerini dinleme becerileri de geliştirilmiş olur ve öğrenciler de kalıplaşmış ön yargılarından kurtulabilir. Böylece etkinlik hem okuma hem konuşma hem de dinleme becerisi kazandıracak bir nitelik kazanır ve 8. sınıf seviyesi için uygun bir etkinlik olur.

Farklı bir şekilde metnin başlığına ve metin ile ilgili görsele bakarak metin hakkında öğrencinin neler düşündüğü sorularak da yapılabilirdi bu etkinlik. Böyle bir etkinlik metnin nasıl işlenmesi gerektiği hakkında öğretmene fikir verebileceği gibi öğrencilerin de ilgisinin konuya çekilmesine ve güdülenmelerine olanak sağlayabilir.

Yukarıdaki etkinlik söz varlığını zenginleştirmeye yönelik bulmaca şeklinde bir etkinliktir. Bulmaca çözmek sözcük dağarcığı geliştirme konusunda en önemli araçlardan bir tanesidir. Kelime öğretiminde öğrenci motivasyonunun sağlanması için bu tür etkinliklere çalışma kitaplarında sıkça yer verilmelidir. Fakat bu bulmacada kareler numaralandırıp şifre sözcüğe ulaşılması istenseydi öğrencilerin bu etkinliğe merakı daha da arttırılabilirdi. Aşağıdaki örnekte olduğu gibi:

Bu etkinlik de yine 8. sınıf Türkçe Çalışma Kitabı’ndaki eş anlamlı kelime bulmacasıdır ve kelime öğretimi için gayet uygundur.

8. sınıf çalışma kitabında dört tane kelime-anlam bulmacası ve üç tane de eş anlamlı kelime bulmacası mevcuttur.

Çalışma kitabında kelime öğretimine yönelik yine eğlenceli ve farklı etkinliklere de yer verilebilirdi. Örneğin:

Önce karışık harflerden oluşan bir liste hazırlanır ve öğrenciler gruplara ayrılır. Verilen sürede öğretmenin belirlediği harflerden en uzun ve doğru kelimeyi türetmeleri istenebilir. Kelime türetilirken bir harf joker alınabilir. En uzun ve doğru kelimeyi türeten grup türetilen kelimedeki harf adedi kadar puan alır ve gruptaki öğrencilerden bu kelimeyi cümle içerisinde kullanmaları istenir. Böylece sözcük dağarcıklarına belki de bir yenisi eklenebilir. Ayrıca da bu etkinlik onlara grup içi çalışmayı ve ortak karar verebilme yetisi kazandırabilir.

Örnek: K - R – S – A – M – T – E - C

A GRUBU	B GRUBU
H – A – S – R – E – T	R- E – S – İ – M
H harfi joker	İ harfi joker

Yukarıdaki bu iki etkinlik de kitaptaki doğru-yanlış kalıbında hazırlanmış iki okuma etkinliği örneğidir. Bu şekilde hazırlanan sorular daha çok hatırlatmaya dayalı sorulardır. Ancak metin altı sorularının ezberden uzak, öğrencinin düşünmesine olanak sağlayan ve günlük yaşamla ilişkilendirilebilir sorular olması gerekir. Bunun yanında öğrenciye metinde anlatılana yakın bir olay sunulup bunun çözümü istenmelidir.

Dil Bilgisi Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı

Öğrencilerin bir dili güzel, etkili ve doğru kullanmaları açısından dil bilgisi öğretimi önemlidir. Yapılandırmacı yaklaşıma göre dil bilgisi öğretiminin temel amacı;

·         dil becerileri,

·         iletişim,

·         anlama,

·         etkileşim,

·         işlevsellik,

·         kavramları geliştirme,

·         zihinsel becerileri geliştirme olarak ele alınmaktadır.

Bu anlayışta dil bilgisi öğretimi amaç olarak değil, çeşitli becerileri geliştirmek için araç olarak ele alınmaktadır ve sezdirilerek öğretilmelidir.

8. sınıf çalışma kitabında bu amaçlar doğrultusunda öğrencilerin dil bilgisini aktif öğrenmelerini sağlamak için çeşitli etkinliklere yer verilmiştir ve öğretim programında belirtilen 8. sınıf dil bilgisi konularının dışına çıkılmamıştır. Bunlar:

·         Fiilimsiler

·         Cümle Bilgisi

·         Anlatım Bozukluğu konularıdır.

Fakat bu etkinlikler sezdirmeye dayalı etkinlikler değil de direkt olarak ezber ve bilgi gerektiren etkinliklerdir. Bunun için de dil bilgisi öğretiminde en büyük görev öğretmenlere düşmektedir. Çalışma kitabındaki etkinlikler yeterli olmadığı için öğrencilere dil bilgisini kurallar yığını olarak değil de oyunlaştırıp sezdirerek öğretmeye çalışmalıdır.

Kitaptaki fiilimsilere ait etkinliklerden birkaç örnek:

Bu etkinlikte direkt olarak altı çizili fiilimsilerin türlerinin bulunması istenmiştir. Bunun yanında boşluk doldurma, doğru-yanlış ve altını çizdirme etkinlikleri yer almaktadır. Filimsilerle ilgili etkinlikler hep bu şekildedir ve yine sezdirme yöntemi kullanılmamıştır. 

Yukarıdaki bu iki örnek de aynı şekilde hazırlanmıştır. Burada görev öğretmene düşmektedir. Öğretmen bu etkinliklere ek olarak yaratıcı etkinlikler tasarlamalıdır. Yarışma yahut oyun şeklinde eğlenceli etkinlikler planlamalı, hayatın içinden hayata dair örnekler vermelidir. Fakat ders kırk dakika olduğundan bunları uygulayacak yeterli süre de yoktur aslında.

Dinleme Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı

Türkçe dersi öğretim programında dinleme becerisinin geliştirilmesiyle dinlediklerini;

·         sıralama

·         sınıflama

·         sorgulama

·         ilişkilendirme

·         eşleştirme

·         çıkarımda bulunma 

gibi üst becerilerin geliştirmelerinin beklendiği ifade edilmektedir ve programda 42 kazanıma yer verilmiştir. Belirtilen amaçlara ulaşmak için Öğretmen Kılavuz Kitaplarında dinleme metinleri kullanılmaktadır.

8. sınıf ders kitabında da toplamda 6 tane dinleme metni bulunmaktadır. Fakat çalışma kitabında bunlara ait etkinlikler dinleme becerisini kazandıracak nitelikte değildir ve çok az sayıdadır. Örneğin;

Bu etkinlik dinleme becerisini kazandıracak nitelikte değildir. Dinlenilen metnin içinden bir kısım alınmış ve buradan öğrencinin aynı kavram alanına giren kelimeleri bulması istenmiştir. Dolayısıyla hiçbir dinleme aktivitesi yoktur. Fakat olumlu diye nitelendirebileceğimiz etkinlikler de mevcuttur. Bunların çalışma kitabındaki sayısı sadece buradaki örnekler kadardır. Bunlar:

Öğretmenin buradaki dinleme etkinliklerinin dışında yaptırabileceği farklı etkinlikler de olabilir. Örneğin:

Yukarıdaki plan öğrencilere dağıtılır ve onlara şu açıklama yapılır: “Size verilen çizim bir semtin kuş bakışı görünümüdür. Bu çizim üzerinde bir ev tarif edilecektir. Tarifin sonunda bulduğunuz evin üzerine çarpı işareti koyunuz.”

Başka bir örnek:

Yukarıdaki şekil fotokopi yoluyla çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır; kâğıdı dikey olarak kullanacakları belirtilir. Daha sonra bu şekil üzerine bazı yazılar yazdırılacağı söylenir. Ardından yönergeler sınıf seviyesine uygun bir hızda öğretmen tarafından bir kez okunur.

Bu şekil etkinlikler çalışma kitabına da eklenebilir.

Konuşma Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı

Türkçe Öğretim Programı’nda konuşma becerisine yönelik olarak;

·         konuşma kurallarını uygulama

·         beden dilini etkili kullanma

·         hazırlıklı konuşmalar yapma

·         kendi konuşmasını değerlendirme

·         kendini sözlü olarak ifade etme alışkanlığı kazanma

amaçlarına yönelik kazanımlara yer verilmiştir.

Fakat Türkçe Dersi Çalışma Kitabı’nda bu amaçları hedefe ulaştıracak nitelikte etkinlikler neredeyse hiç yoktur. Burada görev yine öğretmene düşmektedir.

Öğretmenin yapması gerekenler:

      Gerek okuma metni gerekse dil bilgisi veya diğer konularla ilgili sorular sormalıdır ve hataları anında düzeltmelidir. Öğrencilerin bu sorulara “Evet-Hayır” gibi bir kelimelik cevap vermeleri yerine tam cümle ile cevap vermeleri sağlanmalıdır.

      Anlatma çalışmaları yaptırmalıdır. Günlük gazete ve değişi dergilerden okunan bir yazının sınıfta anlatılmasını ya da herkesten bir anısının anlatılması istenebilir. Dikkat ve ilgi çekici olması açısından izlenilen bir filmi sınıf ortamında öğrenciye anlattırabilir.

      Metinlerde yer alan olayların sonuçlarını tahmin etme çalışmaları yaptırabilir. Örneğin;

“Ayşe otobüse binmemiş olsaydı neler olabilirdi?” gibi sorular sorulabilir.

      Hayal kurma ve bu hayalleri sınıfta anlatma çalışmaları yaptırılabilir.

      Söz korosu ve dramatizasyon çalışması yapılabilir.

      Bir kişiyi sözlü olarak anlatma yani tasvir ve tahlil  de konuşma eğitiminde kullnılabilir.

      Öğrencilerin sesini etkin kullanabilmesi için şöyle çalışmalar yapılabilir:

“Buraya gelir misin?” cümlesi aşağıdaki karakterlere göre farklı biçimlerde söyletme denemeleri yaptırılabilir.

o   Sert bir müdür

o   Sevinç içinde genç biri

o   Paniğe kapılmış korku içinde biri.

Kelime anlatımı da yaptırabilir. Sınıf iki gruba ayrılır. Öğretmenin belirleyeceği bir kelimeyi grubun sözcüsü kendi grubuna hiçbir mimik, şekil, çizim ve el hareketi kullanmadan sadece konuşarak anlatmaya çalışır. Örneğin “ansiklopedi” kelimesini “Bir tür kitaptır. İçinde her türlü ilgi bulunur, tüm bilgiler alfabetik olarak sıralanmıştır.” Şeklinde tanımlayarak anlatmaya çalışır. Bu etkinlik anlatan için konuşma diğer öğrenciler için ise dinleme becerisinin gelişmesine yöneliktir.

Yazma Becerisi Kazandırma Açısından 8. Sınıf Öğrenci Çalışma Kitabı

Türkçe Öğretim Programı’nda yazma becerisinin geliştirilmesiyle öğrencilerin; duygu, düşünce, hayal ve tasarılarını dilin imkânlarından yararlanarak yazma becerilerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Programda yazma becerisini geliştirmeye yönelik toplamda 46 tane kazanım var fakat bunların 6 tanesi yazım ve noktalama kurallarını uygulamaya yönelik aynı kazanımlardır. Sadece sınıfların konusu farklıdır. 8. sınıfta ele alınan konu “Virgül, Noktalı Virgül ve Kısa Çizgi”dir.

8. sınıf çalışma kitabında ise yazma etkinliklerine oldukça fazla yer verilmiştir. Neredeyse ütün etkinliklerin yazma becerisi ile ilişkisi vardır. Eleştiri türü 8. sınıfta ağırlık erilmesi gereken bir türdür. Fakat çalışma kitabında eleştiri yazısına yönelik ilk etkinlik direk olarak “Eleştiri yazısı yazınız.” şeklindedir. Bu yaklaşımla hazırlanan bir etkinlikte öğrencinin eleştiri yazısını yazarken nelere dikkat etmesi gerektiğini biliyor olması gereklidir ve eleştiri yazısı yazarken dikkat edilmesi gereken hususları öğretme amacına uygun değildir. Fakat öğrenciye edebiyat ve sanat eserlerini eleştirici bir bakış açısıyla okuma alışkanlığı kazandırır:

Çalışma kitabında eleştiri yazısı etkinliği haricinde 6 deneme, 1 makale, 3 hikâye, 2 söyleşi ve bunların dışında birçok yazma etkinliği bulunmaktadır. Bunlar; özet çıkarma, kelime ve kavram havuzundan kelime seçerek yazma ve hikâyenin sonunu tahmin etme gibi yöntemler kullanarak hazırlanmış etkinliklerdir ve sayı açısından gayet yeterlidir. Fakat bunlar biraz daha eğlenceli hale getirilebilir. Örneğin;

Bu etkinlik çocukların dikkatini ve ilgisini çekmesi açısından gayet uygundur. Her şeyden önemlisi kitaptaki diğer etkinliklerde farklı olarak grup çalışması şeklinde oyunlaştırılmış olmasıdır. Kitapta sadece bir adet grup çalışması etkinliği bulunmaktadır.

Gül Demet ERCENGİZ